Hiệp định thương mại tự do (FTA) đã và đang là động lực lớn giúp Việt Nam thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và thúc đẩy xuất khẩu. Năm 2025, Việt Nam ghi nhận các thành tựu đáng chú ý:
- Kim ngạch xuất khẩu: Đạt 410 tỷ USD, tăng 13% so với năm 2023.
- FDI từ Nhật Bản và Hàn Quốc: Gần 29 tỷ USD.
- Xuất khẩu sang EU: Hơn 57 tỷ USD nhờ EVFTA.
Nội dung chính
Lợi ích từ FTA:
- Giảm thuế: EVFTA xóa bỏ tới 99,7% dòng thuế sau 7 năm.
- Tăng tiếp cận thị trường: Đặc biệt trong dệt may, nông nghiệp, và công nghệ cao.
- Cải thiện môi trường đầu tư: Quy định minh bạch, ưu đãi thuế quan.
Thách thức:
- Cạnh tranh khu vực: Từ các nước như Thái Lan, Malaysia.
- Thiếu hụt lao động tay nghề cao: 39,86% doanh nghiệp FDI gặp khó khăn.
- Rủi ro kinh tế toàn cầu: Căng thẳng địa chính trị, tăng trưởng Trung Quốc chậm lại.
Giải pháp:
- Hoàn thiện pháp lý: Đơn giản hóa thủ tục, minh bạch quy định.
- Đào tạo nhân lực: Nâng cao kỹ năng lao động, hợp tác với doanh nghiệp.
- Phát triển hạ tầng: Đầu tư vào đường cao tốc, cảng biển, và năng lượng.
FTA không chỉ là cơ hội mà còn là thử thách. Việt Nam cần tận dụng tối đa lợi ích từ các FTA để duy trì đà tăng trưởng FDI và xuất khẩu.
Các Hiệp định Thương mại Mới của Việt Nam
Các FTA Quan Trọng Được Ký Kết trong Năm 2025
Việt Nam tiếp tục mở rộng mạng lưới thương mại quốc tế thông qua nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) quan trọng, bao gồm cả các FTA truyền thống và thế hệ mới. Những hiệp định này không chỉ giúp mở rộng thị trường xuất khẩu mà còn tạo cơ hội thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Hiệp định EVFTA là một ví dụ điển hình, mang lại lợi ích lớn trong các ngành như dệt may, thủy sản và đồ gỗ. Trong khi đó, RCEP được xem là một trong những FTA đa phương quan trọng nhất, hiện chiếm khoảng 30% GDP và dân số toàn cầu. Theo dự báo từ Viện SwissRe, tỷ lệ này có thể đạt 35% vào năm 2030.
Lợi Ích Chính và Tiềm Năng Tiếp Cận Thị Trường
Các FTA mang lại nhiều lợi ích vượt xa việc giảm thuế, bao gồm cả việc thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) nhờ khả năng tiếp cận thị trường toàn cầu.
| Lĩnh vực | Lợi ích nổi bật |
|---|---|
| Dệt may/Giày dép | Giảm thuế xuất khẩu, mở rộng thị trường |
| Dược phẩm/Thiết bị y tế | Cải thiện khung pháp lý, thu hút đầu tư |
| Nông nghiệp | Gia tăng xuất khẩu nông sản |
| Ô tô/Xe điện | Phát triển chuỗi cung ứng, chuyển giao công nghệ |
| Hóa chất/Xăng dầu | Thu hút FDI vào lĩnh vực chế biến |
Các FTA thế hệ mới còn bao gồm những cam kết quan trọng về lao động, môi trường và sở hữu trí tuệ, giúp tăng cường khả năng cạnh tranh của nền kinh tế. Điều này được thể hiện qua việc Việt Nam thu hút 29 tỷ USD vốn FDI từ Nhật Bản và Hàn Quốc trong năm 2024.
Tiềm Năng Tăng Trưởng FDI từ Các Hiệp Định Thương Mại
Tiếp Cận Thị Trường Toàn Cầu
Các hiệp định thương mại giúp mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường quốc tế, thúc đẩy dòng vốn FDI nhờ sự gia tăng mạnh mẽ của thương mại. Đặc biệt, trong lĩnh vực công nghệ, xuất khẩu máy tính và linh kiện điện tử sang EU đã đạt hơn 3,57 tỷ USD trong 6 tháng đầu năm 2024, chiếm 14,46% tổng kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này, tăng 47,79% so với cùng kỳ năm trước. Những thay đổi này tạo ra cơ hội lớn với các ưu đãi thuế và điều kiện kinh doanh thuận lợi.
Ưu Đãi Thuế và Thuế Quan
Hiệp định EVFTA mang lại lợi ích lớn về thuế quan cho các nhà đầu tư:
| Thời điểm | Cam kết từ EU | Tỷ lệ dòng thuế được xóa bỏ | Tỷ lệ kim ngạch được xóa bỏ thuế |
|---|---|---|---|
| Khi hiệp định có hiệu lực | Xóa bỏ thuế nhập khẩu | 85,6% | 70,3% |
| Sau 7 năm | Xóa bỏ thuế nhập khẩu | 99,2% | 99,7% |
Đối với 0,3% kim ngạch còn lại (bao gồm các mặt hàng như gạo, ngô ngọt, tỏi, nấm và đường), EU cam kết áp dụng hạn ngạch thuế quan với thuế suất 0% trong hạn ngạch. Về phía Việt Nam, cũng có cam kết xóa bỏ phần lớn thuế xuất khẩu đối với các mặt hàng xuất khẩu sang EU.
Cải Thiện Quy Định Kinh Doanh
Không chỉ dừng lại ở mở rộng thị trường và ưu đãi thuế, Việt Nam còn tập trung cải thiện các quy định kinh doanh, nhằm tăng sức hút đối với FDI. Các chính sách đang được điều chỉnh để thống nhất quy định đầu tư, xuất nhập khẩu và nâng cao tiêu chuẩn quản trị doanh nghiệp theo chuẩn quốc tế.
Một ví dụ điển hình là Piaggio Việt Nam, hãng đã nội địa hóa 89% linh kiện cho dòng xe Vespa và 84% linh kiện cho Piaggio Liberty. Họ hợp tác với 98 nhà cung cấp trong nước và 78 nhà cung cấp nước ngoài, cho thấy tác động tích cực từ môi trường kinh doanh đang được cải thiện.
Tài khoản nhận tiền, Sinh lời tự động như gửi tiết kiệm!
Tài khoản sinh lời Infina là sự lựa chọn lý tưởng cho tất cả mọi người, những ai muốn tối ưu hóa tài chính cá nhân và sinh lời trên dòng tiền của mình.
Nạp và rút tiền nhanh chóng trong vòng 30 giây, nhận lợi nhuận hàng ngày và rút vốn bất kỳ lúc nào mà không bị mất lợi nhuận.
Được Công ty TNHH MTV quản lý quỹ ACB (ACBC), Công ty cổ phần quản lý quỹ PVI (PVI AM) quản lý đầu tư và Ngân hàng BIDV lưu ký. Quỹ ACBC, và Quỹ PVI AM sẽ thực hiện gửi tiền tại các ngân hàng, tổ chức tín dụng uy tín.
Trải nghiệm sinh lời miễn phíRào Cản Đối Với Tăng Trưởng FDI
Dù các FTA mang lại nhiều cơ hội, Việt Nam vẫn phải đối mặt với những thách thức đáng kể trong việc thu hút vốn FDI. Những rủi ro và hạn chế nội tại có thể làm giảm sức hấp dẫn của môi trường đầu tư.
Cạnh Tranh từ Các Quốc Gia Khác
Các nước như Thái Lan và Malaysia đang thu hút dòng vốn FDI nhờ vào chính sách thuế ưu đãi và các chương trình hỗ trợ đầu tư hấp dẫn. Thêm vào đó, xu hướng “nearshoring” và sáng kiến áp thuế tối thiểu toàn cầu ở mức 15% từ 131 quốc gia đang dần làm giảm lợi thế về thuế của Việt Nam. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết cho Việt Nam trong việc xây dựng các chiến lược cạnh tranh mới để giữ vững vị thế trong khu vực.
Nhu Cầu về Lao Động và Công Nghệ
Một thách thức lớn khác là vấn đề về lao động. Khoảng 39,86% doanh nghiệp FDI cho biết họ gặp khó khăn do thiếu hụt nhân sự phù hợp, buộc phải dành 1-2 năm để đào tạo lại lao động. Điều này làm tăng chi phí và kéo dài thời gian triển khai hoạt động. Tình trạng này nhấn mạnh sự cần thiết của việc nâng cao kỹ năng lao động và ứng dụng công nghệ để đáp ứng yêu cầu của thị trường toàn cầu.
Rủi Ro Kinh Tế Thế Giới
Báo cáo từ UEB đã chỉ ra một số rủi ro chính có thể ảnh hưởng đến dòng vốn FDI vào Việt Nam trong năm 2024:
| Rủi ro | Tác động |
|---|---|
| Căng thẳng địa chính trị | Giá năng lượng và chi phí logistics tăng cao (giá dầu Brent tăng hơn 18% từ đầu 2024) |
| Tăng trưởng Trung Quốc chậm lại | Dự báo giảm từ mức 10% (thập niên 1990-2000) xuống còn 4,4% trong thập kỷ 2020 |
| Bất ổn tài chính toàn cầu | Nợ toàn cầu đã lên tới 313 nghìn tỷ USD trong năm 2023 |
“Trong bối cảnh hiện nay của quý I và tiếp theo, Việt Nam có thể mở lối kinh tế là cẩn trọng, kiên trì, linh hoạt và hợp tác quốc tế” – PGS, TS. Vũ Thanh Hương
Các Bước Tận Dụng FTA để Thu Hút FDI
Để khai thác hiệu quả các FTA, Việt Nam cần tập trung vào việc cải thiện pháp luật, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, phát triển hạ tầng và tăng cường kết nối doanh nghiệp nội địa.
Hoàn Thiện Khung Pháp Lý
Việc xây dựng một hệ thống pháp luật minh bạch và ổn định là điều kiện tiên quyết để thu hút đầu tư. Việt Nam cần rà soát và điều chỉnh các văn bản pháp luật nhằm loại bỏ sự chồng chéo và không nhất quán.
| Lĩnh vực | Giải pháp cụ thể |
|---|---|
| Thủ tục hành chính | Đơn giản hóa quy trình, giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp |
| Kinh tế số | Xây dựng khung pháp lý cho các mô hình kinh doanh số |
| Chính sách | Đảm bảo tính ổn định, tránh thay đổi bất lợi với nhà đầu tư |
Đào Tạo Nguồn Nhân Lực
Chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao, cần được cải thiện đáng kể. Hiện tại, tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp chỉ đạt khoảng 27–27,5% trong năm 2023.
Một số ví dụ về hợp tác đào tạo:
- CMC Corporation đã ký thỏa thuận hợp tác đào tạo với Học viện Máy tính Kyoto (KCG) vào tháng 12/2023.
- Cao đẳng Công nghệ Bắc Hà triển khai đào tạo theo đơn đặt hàng từ các tập đoàn lớn như Samsung, Foxconn và BenQ.
Phát Triển Cơ Sở Hạ Tầng
Đầu tư vào cơ sở hạ tầng là một trong những yếu tố quan trọng để thu hút FDI. Trong giai đoạn 2021–2030, Việt Nam dự kiến đầu tư từ 1,1 đến 1,6 triệu tỷ đồng (khoảng 43–65 tỷ USD).
Các lĩnh vực ưu tiên bao gồm:
- Phát triển mạng lưới đường cao tốc và quốc lộ.
- Hiện đại hóa hệ thống đường sắt.
- Nâng cấp cảng biển và sân bay để đáp ứng nhu cầu vận tải quốc tế.
Kết Nối Doanh Nghiệp Trong Nước
Tăng cường sự liên kết giữa các doanh nghiệp nội địa là yếu tố quan trọng để tận dụng lợi ích từ FTA. Doanh nghiệp trong nước cần tích cực tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu, đồng thời các trường đại học phải đổi mới trong đào tạo, nghiên cứu và chuyển giao công nghệ.
“Doanh nghiệp cần hợp tác chặt chẽ với các trường học để nâng cấp trang thiết bị và cơ sở vật chất đào tạo, mời chuyên gia và thiết kế chương trình học phù hợp với nhu cầu. Để thu hút người lao động tham gia các khoá đào tạo, các cơ quan nhà nước cũng cần xây dựng những chính sách hỗ trợ thiết thực hơn cho họ như tăng lương và chi trả chi phí đào tạo.” – Phạm Thị Thu Lan, Phó Giám đốc Viện Công nhân và Công đoàn
Kết luận: Tận dụng hiệp định thương mại để thu hút FDI
Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) bằng cách khai thác hiệu quả các hiệp định thương mại. Năm 2023, Việt Nam đã đạt kỷ lục với 23 tỷ USD vốn FDI, mức cao nhất từ trước đến nay. Để duy trì đà tăng trưởng này, cần thực hiện các giải pháp đồng bộ và hiệu quả.
Với 17 hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết, Việt Nam nên tập trung vào ba lĩnh vực chính:
| Lĩnh vực | Giải pháp cụ thể | Mục tiêu |
|---|---|---|
| Nguồn nhân lực | Cải thiện chất lượng giáo dục và đào tạo nghề | Đưa tỷ lệ lao động kỹ năng cao từ 12% lên ngang bằng các nước trong khu vực |
| Cơ sở hạ tầng | Đầu tư 6,7 tỷ USD mỗi năm vào hạ tầng năng lượng | Tăng công suất phát điện thêm 10% mỗi năm từ 2016-2030 |
| Môi trường kinh doanh | Đơn giản hóa thủ tục hành chính, nâng cao tính minh bạch | Giảm chi phí khởi nghiệp, cải thiện môi trường đầu tư |
Những lĩnh vực này thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc cải cách để thu hút đầu tư nước ngoài.
“Việt Nam cần chứng minh cho các nhà đầu tư thấy được một tương lai phát triển bền vững tại đây. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể tạo ra một ấn tượng sâu sắc và khác biệt so với các quốc gia khác trong cuộc đua thu hút FDI.” – Nguyễn Thị Lan Phương, Phó Trưởng phòng WTO và FTA, Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương)
Ngoài ra, việc phát triển Chỉ số FTA của Bộ Công Thương sẽ hỗ trợ các doanh nghiệp và địa phương đánh giá hiệu quả thực thi các hiệp định thương mại, từ đó đưa ra điều chỉnh phù hợp. Đây là công cụ quan trọng trong việc cải thiện môi trường đầu tư, đặc biệt khi Việt Nam đang hướng tới việc thu hút các dự án FDI chọn lọc, ưu tiên công nghệ cao và thân thiện với môi trường.
Sự gắn kết giữa xuất khẩu và FDI sẽ giúp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế lâu dài.
