Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu: Cơ hội và thách thức

Việt Nam đang cạnh tranh mạnh mẽ với Thái Lan và Indonesia để trở thành trung tâm sản xuất và logistics hàng đầu Đông Nam Á.

• Lợi thế của Việt Nam: Lực lượng lao động trẻ, chi phí thấp, vị trí địa lý thuận lợi, cảng biển hiện đại.
• Hạn chế: Cơ sở hạ tầng logistics chưa đồng bộ, chi phí vận chuyển cao, kỹ năng lao động cần cải thiện.
• Thái Lan: Dẫn đầu về cơ sở hạ tầng hiện đại và ngành công nghiệp công nghệ cao nhưng chi phí lao động cao và dân số già hóa.
• Indonesia: Thị trường lớn, nguồn tài nguyên dồi dào nhưng logistics phức tạp do địa hình và thiếu lao động tay nghề cao.

So sánh nhanh

Kết luận: Việt Nam cần cải thiện kỹ năng lao động, hạ tầng logistics và môi trường đầu tư để tận dụng cơ hội từ sự tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu.

1. Việt Nam

Việt Nam đang trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu nhờ lực lượng lao động trẻ, chi phí cạnh tranh và vị trí địa lý thuận lợi. Với đường bờ biển dài và các cảng container hiện đại như Cái Mép – Thị Vải, Việt Nam đang thu hút sự quan tâm của nhiều tập đoàn đa quốc gia khi tìm kiếm các địa điểm sản xuất mới. Tuy nhiên, cùng với cơ hội, cũng xuất hiện không ít thách thức trong quá trình hội nhập.

Dù sở hữu nhiều lợi thế, Việt Nam vẫn đối mặt với những khó khăn. Cơ sở hạ tầng logistics còn chưa đồng bộ, chi phí vận chuyển cao và chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao, vẫn cần được cải thiện đáng kể.

Để giải quyết những vấn đề này, Việt Nam đã và đang thực hiện các cải cách nhằm cải thiện môi trường đầu tư. Những nỗ lực bao gồm đơn giản hóa thủ tục hành chính, đẩy mạnh số hóa, cũng như nâng cấp hệ thống giao thông, cảng biển và sân bay để hỗ trợ sự phát triển lâu dài.

2. Thái Lan

Thái Lan đã khẳng định vị trí trong chuỗi cung ứng toàn cầu nhờ vào nền công nghiệp phát triển và cơ sở hạ tầng hiện đại. Với chương trình “Thailand 4.0”, quốc gia này đang tập trung vào các ngành công nghiệp công nghệ cao như ô tô, điện tử và chế biến thực phẩm. Chương trình này được hỗ trợ bởi hệ thống logistics tiên tiến, tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại quốc tế.

Hệ thống logistics của Thái Lan được đánh giá là một trong những hiệu quả nhất khu vực Đông Nam Á. Cảng Laem Chabang, cảng container lớn nhất của quốc gia, có khả năng xử lý hơn 8 triệu TEU mỗi năm, đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối thương mại với thị trường toàn cầu.

Ngành ô tô là một điểm sáng, với sự hiện diện của các tập đoàn lớn như Toyota, Honda và Ford, giúp Thái Lan chiếm khoảng 50% tổng sản lượng ô tô của Đông Nam Á. Tuy nhiên, chi phí nhân công tại đây cao hơn so với các nước như Việt Nam và Indonesia, điều này có thể làm giảm sức cạnh tranh trong các ngành sản xuất cần nhiều lao động.

Về mặt công nghệ, Thái Lan đang đầu tư mạnh vào các khu công nghiệp thông minh và trung tâm nghiên cứu phát triển (R&D). Hành lang kinh tế phía Đông (EEC) là một dự án quan trọng, nhằm thu hút đầu tư vào 12 ngành công nghiệp trọng điểm như robot, hàng không vũ trụ và công nghệ sinh học.

Dù đạt được nhiều tiến bộ, Thái Lan vẫn đối mặt với những thách thức lớn. Già hóa dân số và sự thiếu hụt lao động có kỹ năng cao đang đe dọa vị thế của nước này. Để giải quyết, Thái Lan cần đầu tư hơn nữa vào giáo dục và đào tạo nghề để đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động.

3. Indonesia

Với dân số 270 triệu người, vị trí địa lý thuận lợi, nguồn tài nguyên phong phú và lực lượng lao động dồi dào, Indonesia đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Trong ngành công nghiệp, Indonesia tập trung xây dựng các khu công nghiệp tích hợp để tăng cường sản xuất. Khu công nghiệp Jababeka, một trong những khu lớn nhất cả nước, đã thu hút các tập đoàn lớn như Unilever, Samsung và LG, góp phần thúc đẩy xuất khẩu.

Về logistics, cảng Tanjung Priok ở Jakarta là cửa ngõ chính cho thương mại quốc tế, xử lý phần lớn lượng container của cả nước. Tuy nhiên, chi phí logistics tại đây vẫn cao hơn so với nhiều quốc gia trong khu vực. Điều này đã thúc đẩy các khoản đầu tư nhằm cải thiện năng lực sản xuất, nổi bật là sáng kiến ‘Making Indonesia 4.0’.

Chương trình ‘Making Indonesia 4.0’ tập trung vào:

• Phát triển 5 ngành công nghiệp chính: thực phẩm, dệt may, ô tô, điện tử và hóa chất.
• Nâng cấp cơ sở hạ tầng số để hỗ trợ sản xuất thông minh.
• Thu hút đầu tư nước ngoài vào công nghệ tiên tiến.

Dù có nhiều nỗ lực, Indonesia vẫn đối mặt với một số thách thức trong chuỗi cung ứng, bao gồm:

• Hạ tầng chưa đồng bộ, đặc biệt do địa hình phức tạp với hơn 17.000 hòn đảo, gây khó khăn trong kết nối logistics.
• Thiếu hụt lao động có tay nghề cao, làm cản trở sự phát triển và đổi mới trong công nghiệp.
• Chi phí năng lượng cho sản xuất công nghiệp vẫn cao hơn so với các nước láng giềng.

Để khắc phục, Indonesia đang đẩy mạnh đầu tư vào hạ tầng giao thông, bao gồm việc xây dựng tuyến cao tốc nối Jakarta và Surabaya, giúp rút ngắn thời gian vận chuyển và tăng hiệu quả logistics.

So sánh vị thế thị trường

Việc so sánh vị thế của ba quốc gia trong chuỗi cung ứng toàn cầu làm nổi bật các điểm mạnh và hạn chế riêng.

Bảng trên cung cấp các số liệu quan trọng, giúp so sánh vị thế của từng quốc gia.

Về năng lực sản xuất công nghiệp, Thái Lan nổi bật nhờ cơ sở hạ tầng và công nghệ hiện đại, đặc biệt trong lĩnh vực ô tô và điện tử. Việt Nam tập trung mạnh vào ngành điện tử và dệt may, trong khi Indonesia tận dụng lợi thế từ thị trường nội địa lớn và nguồn tài nguyên phong phú.

Về cơ sở hạ tầng logistics, cả ba quốc gia đều tăng cường đầu tư. Thái Lan thu hút 25,3 tỷ USD thông qua dự án EEC, Việt Nam phát triển cảng nước sâu và hệ thống đường cao tốc Bắc-Nam, còn Indonesia tập trung cải thiện kết nối giữa các đảo.

Về môi trường đầu tư, mỗi quốc gia có chính sách ưu đãi riêng. Thái Lan miễn thuế thu nhập doanh nghiệp lên đến 13 năm cho các ngành công nghệ cao. Việt Nam áp dụng mức thuế 10% trong 15 năm cho các dự án công nghệ cao. Indonesia giảm thuế thu nhập doanh nghiệp từ 20-100% trong thời gian 5-20 năm, tùy thuộc vào ngành nghề.

Về thách thức, cả ba quốc gia đều phải đối mặt với sự cạnh tranh từ các nền kinh tế mới nổi và áp lực chuyển đổi số. Việt Nam cần cải thiện kỹ năng lao động, Thái Lan đang chịu tác động từ già hóa dân số, còn Indonesia gặp khó khăn trong việc kết nối logistics giữa các đảo.

Những cơ hội và thách thức này sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc định hình tương lai của từng quốc gia khi chuỗi cung ứng toàn cầu tiếp tục thay đổi. Khả năng cải thiện vị thế sẽ phụ thuộc vào mức độ cải cách và sự thích nghi của mỗi nước.

Kết luận

Qua các phân tích, có thể thấy rằng Việt Nam đang thu hút đầu tư nhờ lợi thế về chi phí lao động và vị trí địa lý. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức trong việc tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Để cải thiện vị thế, Việt Nam cần tập trung vào ba lĩnh vực chính:

Phát triển nguồn nhân lực

• Đẩy mạnh đào tạo nghề, đặc biệt là kỹ năng liên quan đến công nghệ số.
• Tăng cường hợp tác giữa doanh nghiệp và các cơ sở đào tạo để đảm bảo nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu thực tế.

Cải thiện hệ thống logistics

• Nâng cấp cơ sở hạ tầng logistics để giảm chi phí vận chuyển.
• Đẩy nhanh tiến độ các dự án hạ tầng và áp dụng công nghệ hiện đại trong quản lý chuỗi cung ứng.

Cải thiện môi trường đầu tư

• Nâng cao thứ hạng môi trường kinh doanh thông qua cải cách thủ tục hành chính.
• Hoàn thiện các quy định pháp lý, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ, để tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư.

Những thay đổi này sẽ giúp Việt Nam gia tăng sức cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt khi các doanh nghiệp quốc tế đang tìm kiếm những điểm đến mới để đa dạng hóa nguồn cung.