Rào cản phi thuế quan ảnh hưởng đầu tư tại Việt Nam

Rào cản phi thuế quan (NTMs) đang gây khó khăn lớn cho thương mại và đầu tư tại Việt Nam. Chúng làm tăng chi phí, kéo dài thời gian và ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Dưới đây là những điểm chính:

• Các loại NTMs phổ biến: Hàng rào kỹ thuật (TBT – 54%), kiểm dịch động/thực vật (SPS – 27%), và các biện pháp khác (19%).
• Tác động đến doanh nghiệp: Chi phí tăng (chứng nhận, lưu kho, tư vấn pháp lý), thời gian chờ đợi kéo dài (đến 3 tháng), và áp lực thay đổi chiến lược kinh doanh.
• Thị trường xuất khẩu bị ảnh hưởng: Ví dụ, sầu riêng và nông sản Việt Nam bị kiểm tra gắt gao tại EU.
• Khó khăn với thủ tục hành chính: 38% doanh nghiệp gặp khó trong tiếp cận thông tin, với thủ tục kiểm tra và thông quan thường chậm trễ.
• Giải pháp: Ứng dụng công nghệ số, hợp tác với doanh nghiệp địa phương, cải thiện chuỗi cung ứng.

Tóm tắt tác động và cải cách

Những cải cách từ chính phủ và sự linh hoạt từ doanh nghiệp đang giúp giảm thiểu rào cản, mở ra cơ hội mới cho nhà đầu tư.

Tác động đến thị trường đầu tư Việt Nam

Chi phí và thời gian

Rào cản phi thuế quan đang làm tăng thêm chi phí và kéo dài thời gian cho các nhà đầu tư. Nhiều doanh nghiệp phải đối mặt với các khoản phí bổ sung cùng thời gian chờ đợi đáng kể. Dưới đây là một số ví dụ minh họa:

“Việc tăng cường kiểm soát sẽ làm tăng thời gian thông quan xuất khẩu, kèm theo đó là sự gia tăng rất lớn về chi phí.” – Lê Anh Trung, Phó Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk

Áp lực này buộc các doanh nghiệp phải điều chỉnh và tái cấu trúc kế hoạch kinh doanh để thích nghi.

Thay đổi kế hoạch kinh doanh

Để đáp ứng các quy định kỹ thuật và tiêu chuẩn chất lượng, nhiều doanh nghiệp đã phải thay đổi chiến lược. Ví dụ, Coca-Cola tại Việt Nam đã chuyển sang sử dụng bao bì tiếng Việt và nguyên liệu địa phương trong một số giai đoạn sản xuất để tuân thủ các quy định. Những thay đổi này không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ mà còn cải thiện vị thế cạnh tranh.

Các thách thức chính mà doanh nghiệp phải đối mặt bao gồm:

• Tăng chi phí nghiên cứu và phát triển (R&D) để điều chỉnh sản phẩm.
• Thời gian ra mắt sản phẩm bị kéo dài.
• Yêu cầu đầu tư thêm vào công nghệ và nâng cao chuyên môn.

Vấn đề cạnh tranh thị trường

Ngoài việc điều chỉnh chiến lược kinh doanh, các doanh nghiệp còn phải đối mặt với áp lực cạnh tranh lớn hơn. Rào cản phi thuế quan tạo ra sự khác biệt rõ rệt trong môi trường kinh doanh giữa doanh nghiệp trong nước và quốc tế. Theo khảo sát của EuroCham, 35% doanh nghiệp châu Âu gặp khó khăn trong việc đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm tại Việt Nam.

Thêm vào đó, việc thực thi các quy định không đồng đều khiến các doanh nghiệp quốc tế mất nhiều thời gian để thích nghi, chịu chi phí tuân thủ cao hơn và khó dự đoán xu hướng thị trường.

Một trường hợp cụ thể là một công ty dược phẩm đã phải chờ đợi tới 3 tháng để có giấy phép nhập khẩu, dẫn đến việc bỏ lỡ cơ hội kinh doanh quan trọng trong bối cảnh nhu cầu thị trường tăng cao.

Vấn đề chính đối với nhà đầu tư

Thủ tục hành chính và giấy tờ

Nhiều nhà đầu tư gặp khó khăn khi đối mặt với các thủ tục hành chính phức tạp. Theo khảo sát, có tới 38% doanh nghiệp cho rằng việc tiếp cận thông tin về quy trình thủ tục là một thách thức lớn.

“Doanh nghiệp chịu áp lực bởi thủ tục kiểm tra chậm và thông tin không được cập nhật đồng bộ.” – Lương Thu Hương, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp tỉnh Hải Dương

Ngoài ra, các tiêu chuẩn kỹ thuật cũng tạo thêm rào cản cho nhà đầu tư.

Đáp ứng quy định kỹ thuật

Các tiêu chuẩn kỹ thuật tại Việt Nam khiến nhiều nhà đầu tư nước ngoài gặp khó khăn:

• Kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm chiếm tới 50% rào cản phi thuế quan đối với doanh nghiệp quốc tế.
• Ngành hóa chất cần từ 15-30 ngày để hoàn tất giấy phép nhập khẩu và đánh giá môi trường.

Để vượt qua những rào cản này, doanh nghiệp cần:

• Hiểu rõ các quy định trước khi tham gia thị trường.
• Đầu tư vào đội ngũ chuyên gia và công nghệ để đảm bảo tuân thủ.
• Điều chỉnh chiến lược kinh doanh phù hợp với yêu cầu địa phương.

Thêm vào đó, sự không đồng nhất trong việc thực thi các quy định càng làm tăng thêm khó khăn.

Thực thi quy định không đồng đều

Nhiều công ty Hoa Kỳ phản ánh rằng họ thường xuyên gặp vấn đề với cách giải thích và thực thi quy định không nhất quán.

Tình trạng này dẫn đến:

• Khó dự đoán chi phí và thời gian, làm tăng rủi ro kinh doanh.
• Tạo ra sự cạnh tranh không công bằng giữa các doanh nghiệp.

Sự chồng chéo trong thẩm quyền giữa các cơ quan và quy trình hành chính phức tạp đã làm giảm tính minh bạch trong môi trường kinh doanh. Những vấn đề này không chỉ làm tăng rủi ro mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức hấp dẫn của môi trường đầu tư tại Việt Nam.

Cách ứng phó với rào cản phi thuế quan

Ứng dụng công nghệ số

Việc sử dụng công nghệ số trong quản lý hải quan và thủ tục xuất nhập khẩu có thể giúp tiết kiệm thời gian và chi phí đáng kể. Một số giải pháp công nghệ phổ biến hiện nay bao gồm:

Doanh nghiệp nên sử dụng nền tảng như ePing để theo dõi các quy định kỹ thuật và quy trình đánh giá sự phù hợp. Ngoài ra, hợp tác với các đối tác địa phương cũng là một cách hiệu quả để giảm tải thủ tục và cải thiện hoạt động.

Hợp tác với doanh nghiệp địa phương

Làm việc với đối tác địa phương không chỉ giúp doanh nghiệp quốc tế giảm bớt thủ tục mà còn mở rộng khả năng tiếp cận thị trường và nguồn cung. Một số lợi ích quan trọng bao gồm:

• Tiếp cận nhanh hơn với mạng lưới cung ứng và khách hàng hiện có.
• Hiểu rõ hơn về văn hóa kinh doanh và quy định pháp lý địa phương.
• Đáp ứng các yêu cầu liên quan đến nội địa hóa sản phẩm.
• Xây dựng mối quan hệ lâu dài trong hệ sinh thái kinh doanh.

Cải thiện chuỗi cung ứng

Để đối phó hiệu quả với rào cản phi thuế quan, doanh nghiệp cần tập trung vào việc tối ưu hóa chuỗi cung ứng. Một số bước quan trọng bao gồm:

• Đa dạng hóa nguồn cung và địa điểm sản xuất để giảm sự phụ thuộc.
• Đánh giá rủi ro thường xuyên và xây dựng kế hoạch dự phòng.
• Kiểm tra định kỳ nhà cung cấp và hệ thống logistics.
• Tích hợp các giải pháp công nghệ số để quản lý vận chuyển hiệu quả.

Xây dựng mối quan hệ chặt chẽ với các đối tác như logistics, đại lý hải quan, và các bên liên quan khác trong chuỗi cung ứng là điều cần thiết. Điều này đảm bảo hoạt động vận hành được thông suốt và tuân thủ các quy định hiện hành.

Các biện pháp của Chính phủ để giảm rào cản

Đơn giản hóa quy định

Chính phủ Việt Nam đang cải thiện môi trường đầu tư bằng cách cắt giảm các quy định và thủ tục hành chính phức tạp. Một số thay đổi nổi bật bao gồm:

Những cải cách này giúp đưa các quy định kỹ thuật của Việt Nam đến gần hơn với các chuẩn mực quốc tế.

Hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế

Việt Nam đang tích cực điều chỉnh các quy định kỹ thuật để phù hợp với các tiêu chuẩn toàn cầu. Một số hoạt động chính bao gồm:

• Tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như CPTPP và EVFTA, đồng thời tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực như công nghệ thông tin, y tế và năng lượng.
• Cập nhật các tiêu chuẩn kỹ thuật và quy định kiểm dịch để phù hợp với thông lệ quốc tế.

Hỗ trợ doanh nghiệp

Ngoài việc cải cách quy định, chính phủ cũng triển khai các chính sách hỗ trợ trực tiếp dành cho doanh nghiệp:

• Ưu đãi thuế: Các doanh nghiệp đầu tư vào khu vực khó khăn được áp dụng mức thuế suất 17% trong 10 năm, miễn thuế 2 năm đầu và giảm 50% thuế trong 4 năm tiếp theo.
• Hỗ trợ về đất đai: Miễn hoặc giảm tiền thuê đất cho các dự án thuộc lĩnh vực ưu tiên.
• Hỗ trợ kỹ thuật: Tổ chức đào tạo và tư vấn về các quy định và quy trình đánh giá sự phù hợp.

Ví dụ, Vatico Retail đã tận dụng các ưu đãi từ CPTPP và UKFTA, dự kiến doanh thu sẽ tăng từ 35 tỷ đồng lên 47 tỷ đồng, trong khi lợi nhuận có thể tăng từ 30–50% vào năm 2025.

Những biện pháp này không chỉ giúp giảm rào cản phi thuế quan mà còn tạo điều kiện thuận lợi hơn để doanh nghiệp phát triển.

Kết luận: Cải thiện môi trường đầu tư tại Việt Nam

Những phát hiện chính

Môi trường đầu tư tại Việt Nam đang ghi nhận nhiều thay đổi tích cực nhờ các cải cách từ Chính phủ và sự thay đổi linh hoạt của các doanh nghiệp. Dưới đây là một số điểm đáng chú ý:

“Thành công không nằm ở việc tránh né rào cản, mà ở cách doanh nghiệp vượt qua và biến chúng thành cơ hội.” – Taca Business Consulting

Những thành tựu trên mở ra nhiều cơ hội và hướng đi mới cho các nhà đầu tư.

Định hướng cho nhà đầu tư

Tận dụng các thay đổi này, nhà đầu tư có thể:

• Áp dụng công nghệ số: Khai thác nền tảng eRegulations Vietnam để tìm hiểu và thực hiện các thủ tục đầu tư.
• Phát triển kỹ năng: Tham gia các khóa học kỹ năng số do OneTouch cung cấp.

Những cải tiến trong môi trường đầu tư đang giúp Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư từ khu vực và toàn cầu.