Chính sách tiền tệ ảnh hưởng lãi suất dài hạn thế nào

Chính sách tiền tệ của Ngân hàng Trung ương ảnh hưởng trực tiếp đến lãi suất dài hạn thông qua các kênh sau:

• Thay đổi lãi suất điều hành: Tác động đến lãi suất ngắn hạn, từ đó ảnh hưởng kỳ vọng thị trường về lãi suất tương lai.
• Kỳ vọng thị trường: Quyết định đầu tư và chi tiêu bị ảnh hưởng bởi kỳ vọng lãi suất.
• Can thiệp trực tiếp: Các chương trình mua trái phiếu quy mô lớn (QE) giúp giảm lãi suất dài hạn.

Tóm tắt tác động:

• Lãi suất dài hạn tăng khi chính sách thắt chặt, ví dụ Fed tăng lãi suất từ 0,25% lên 5,5% (2022-2023).
• Giảm lãi suất dài hạn nhờ QE, như QE3 giảm 1,5 điểm phần trăm.

Thách thức:

1. Độ trễ chính sách: Tác động không ngay lập tức.
2. Biến động quốc tế: Sự kiện toàn cầu làm tăng rủi ro.
3. Khó dự đoán hiệu quả chính sách: Mối quan hệ lãi suất và kinh tế phức tạp.

Hướng dẫn đầu tư:

• Giảm trái phiếu dài hạn, ưu tiên trái phiếu ngắn hạn.
• Đầu tư vào TIPS để chống lạm phát.

Chính sách tiền tệ là công cụ quan trọng, nhưng để tận dụng hiệu quả, nhà đầu tư cần hiểu rõ tác động và điều chỉnh chiến lược phù hợp.

Tác động của chính sách tiền tệ đến lãi suất dài hạn

Thay đổi lãi suất chính sách và tác động

Ngân hàng Trung ương điều chỉnh lãi suất chính sách nhằm ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí vay vốn. Ví dụ, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã tăng lãi suất mục tiêu từ 0,25%-0,50% vào tháng 3/2022 lên 5,25%-5,50% vào tháng 7/2023. Khi lãi suất tăng, chi phí vay vốn cũng tăng theo, kéo theo lãi suất các khoản vay cao hơn. Điều này làm giảm nhu cầu tín dụng và đầu tư.

Phản ứng thị trường với quyết định chính sách

Phản ứng của thị trường phụ thuộc vào mức độ điều chỉnh và mức độ bất ngờ của quyết định. Trong các giai đoạn thắt chặt tiền tệ, lợi suất trái phiếu doanh nghiệp thường tăng ít hơn so với lợi suất trái phiếu Kho bạc có cùng kỳ hạn.

Tác động của các chương trình nới lỏng định lượng

Các chương trình nới lỏng định lượng (QE) của Fed đã có ảnh hưởng lớn đến lãi suất dài hạn:

• QE1 (11/2008 – 9/2009): Fed mua gần 2 nghìn tỷ USD tài sản thế chấp và trái phiếu Kho bạc dài hạn.
• QE2 (11/2010 – 6/2011): Fed tiếp tục mua thêm 600 tỷ USD trái phiếu Kho bạc.
• QE3 (9/2012 – 10/2014): Fed chi 85 tỷ USD mỗi tháng, khiến bảng cân đối tăng lên 4,5 nghìn tỷ USD.

Những đợt mua này đã giúp giảm lãi suất dài hạn khoảng 1,5 điểm phần trăm.

Hiệu ứng truyền thông từ Ngân hàng Trung ương

Thông qua các dự báo và định hướng chính sách, Ngân hàng Trung ương sử dụng truyền thông như một công cụ quan trọng để định hình kỳ vọng của thị trường về lãi suất dài hạn, đặc biệt khi lãi suất chính sách gần mức 0%. Trong hai thập kỷ qua, các ngân hàng trung ương đã tăng cường sử dụng truyền thông để đồng bộ hóa kỳ vọng của thị trường với các mục tiêu chính sách.

Tiếp theo, bài viết sẽ phân tích những thách thức trong việc kiểm soát lãi suất dài hạn và các giải pháp tiềm năng.

Thách thức trong kiểm soát lãi suất dài hạn

Ảnh hưởng từ thị trường quốc tế

Kinh tế toàn cầu mang đến nhiều trở ngại cho việc điều chỉnh lãi suất dài hạn. Từ cuối năm 2021, các ngân hàng trung ương ở các nền kinh tế phát triển đã nâng lãi suất trung bình lên 400 điểm cơ bản, trong khi con số này ở các thị trường mới nổi là khoảng 650 điểm. Các sự kiện toàn cầu như chiến tranh và khủng hoảng bất động sản thường dẫn đến điều kiện tài chính bị thắt chặt bất ngờ. Đối với các thị trường mới nổi, gánh nặng nợ cao khiến họ dễ chịu ảnh hưởng từ áp lực rút vốn và sự mất giá của đồng tiền. Ngoài ra, chính sách tiền tệ còn gặp thách thức bởi tác động chậm trễ của nó.

Độ trễ của chính sách

Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng đã nhấn mạnh:

“Chính sách tiền tệ với bản chất là ngắn hạn nên cần hạn chế sử dụng để giải quyết các vấn đề mang tính trung dài hạn”.

Hiện tại, lãi suất trái phiếu chính phủ dài hạn đang ở mức thấp nhất trong 150 năm qua. Trong vòng 30-40 năm qua, lãi suất thực toàn cầu đã giảm khoảng hai điểm phần trăm, từ mức đỉnh 2,5% vào năm 1980 xuống còn 0,5% vào năm 2016. Ngoài vấn đề độ trễ, hiệu quả chính sách không ổn định cũng là một trở ngại lớn.

Sự biến động của kết quả chính sách

Dự đoán tác động từ thay đổi lãi suất không hề dễ dàng bởi mối quan hệ giữa lãi suất và nền kinh tế rất phức tạp. Các thị trường mới nổi còn phải đối mặt với áp lực từ việc thu hẹp chênh lệch lãi suất và chính sách thắt chặt định lượng từ các nền kinh tế phát triển.

Sau đại dịch, các thị trường mới nổi đã tăng lãi suất chính sách trung bình 780 điểm cơ bản, vượt xa mức tăng 400 điểm của các nền kinh tế phát triển. Điều này cho thấy sự khác biệt rõ rệt trong cách các quốc gia phản ứng với các biến động kinh tế, làm tăng thêm khó khăn trong việc dự báo và kiểm soát lãi suất dài hạn.

Cách cải thiện quản lý lãi suất

Làm rõ và đơn giản hóa truyền thông chính sách

Truyền thông chính sách đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát lãi suất dài hạn. Nghiên cứu cho thấy việc cung cấp thông tin dựa trên dữ liệu có thể giảm một nửa sự khác biệt giữa các dự báo, trong khi việc công bố các kế hoạch dài hạn có thể loại bỏ hoàn toàn sự bất đồng này.

“Truyền thông giúp ngân hàng trung ương đạt được mục tiêu và có khả năng tác động đến thị trường.” – Blinder et al.

Để đạt hiệu quả tối ưu, ngân hàng trung ương nên sử dụng ngôn ngữ dễ hiểu, ngắn gọn và quen thuộc với công chúng. Điều này sẽ giúp giảm thiểu các cú sốc không mong muốn trên thị trường.

Tăng cường phối hợp chính sách

Kết hợp chính sách tiền tệ và tài khóa mang lại lợi ích rõ ràng trong việc kiểm soát lãi suất. Theo IMF, việc giảm thâm hụt ngân sách cùng với điều chỉnh chính sách tiền tệ có thể giúp đạt mục tiêu giảm lạm phát mà chỉ cần tăng lãi suất ở mức thấp hơn. Xây dựng chính sách dựa trên các quy tắc rõ ràng và điều chỉnh linh hoạt theo biến động lạm phát là điều đặc biệt quan trọng khi nợ công ở mức cao.

Áp dụng các công cụ chính sách hiện đại

Các công cụ như nới lỏng định lượng (QE) và định hướng chính sách đã chứng minh hiệu quả trong việc kiểm soát lãi suất dài hạn. Khi được sử dụng đồng thời, hai công cụ này có tác động tương đương với việc giảm 3 điểm phần trăm lãi suất ngắn hạn. Việc giữ lạm phát và kỳ vọng lạm phát gần với mục tiêu là yếu tố cốt lõi.

“Duy trì lạm phát và kỳ vọng lạm phát gần mục tiêu là cực kỳ quan trọng để bảo tồn hoặc tăng cường không gian chính sách khả dụng.” – Ben Bernanke, Chuyên gia Nghiên cứu Kinh tế tại Viện Brookings

Hướng dẫn cho nhà đầu tư

Trước những thách thức trong việc kiểm soát lãi suất, nhà đầu tư nên cân nhắc các chiến lược đầu tư phù hợp để đối phó với sự biến động của thị trường.

Điều chỉnh danh mục đầu tư theo lãi suất

Sự thay đổi lãi suất dài hạn có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả đầu tư. Vì vậy, việc điều chỉnh danh mục là cần thiết để vừa bảo vệ vừa tối ưu hóa lợi nhuận. Chênh lệch lợi suất giữa cổ phiếu và trái phiếu mang đến cơ hội cân bằng tài sản theo mục tiêu cụ thể.

Một số gợi ý:

• Giảm tỷ trọng trái phiếu dài hạn, thay vào đó ưu tiên trái phiếu ngắn và trung hạn.
• Xây dựng mô hình “bậc thang trái phiếu” với các kỳ hạn đáo hạn khác nhau để phân tán rủi ro.
• Tăng tỷ trọng USD trong danh mục khi lãi suất có xu hướng tăng.

Lựa chọn kênh đầu tư trong thời kỳ biến động

Bên cạnh việc điều chỉnh danh mục, chọn đúng kênh đầu tư là yếu tố quan trọng không kém. Khi lãi suất thay đổi, đa dạng hóa danh mục sẽ giúp giảm thiểu rủi ro và nâng cao lợi nhuận.

Một số lựa chọn đáng cân nhắc:

• Đầu tư vào TIPS (Trái phiếu chống lạm phát) để bảo vệ giá trị tài sản trước lạm phát.
• Sử dụng chứng chỉ tiền gửi để đảm bảo lợi suất ổn định.
• Tìm kiếm cơ hội ở cổ phiếu của các công ty trong lĩnh vực nguyên liệu thô và bất động sản, vốn thường hưởng lợi khi lãi suất thay đổi.

Tổng kết

Chính sách tiền tệ có tác động trực tiếp đến lãi suất dài hạn. Theo thống kê, từ cuối năm 2021, các ngân hàng trung ương đã tăng lãi suất trung bình khoảng 400 điểm cơ bản tại các nền kinh tế phát triển và 650 điểm cơ bản ở các thị trường mới nổi.

Chính sách tiền tệ ảnh hưởng đến lãi suất dài hạn thông qua ba kênh chính:

Trong bối cảnh hiện nay, các nhà đầu tư nên:

• Đa dạng hóa danh mục đầu tư để giảm thiểu rủi ro.
• Tái cơ cấu nợ nhằm tối ưu chi phí vốn.
• Theo dõi sát sao các chỉ báo kinh tế vĩ mô để đưa ra quyết định kịp thời.